Đồng chí Đàm Minh Viễn - Người phụ trách đầu tiên của Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh, người chiến sĩ cộng sản kiên trung, một trong những học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, người con ưu tú của quê hương Cao Bằng đã có nhiều đóng góp quan trọng đối với Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh và phong trào cách mạng Việt Nam. Cuộc đời hoạt động của đồng chí là tấm gương tiêu biểu cho tinh thần ham học hỏi, sáng tạo, nhiệt huyết, say mê cống hiến, nguyện chiến đấu, xả thân mình vì quê hương, vì sự nghiệp cách mạng của dân tộc.
Đồng chí Đàm Minh Viễn (1919 - 1946).
Minh Viễn, tên thật là Đàm Văn Lân, dân tộc Tày, ngoài ra còn có bí danh là Đức Thanh (do Bác Hồ đặt cho), Minh Viễn và Kỳ Sư. Đồng chí sinh ngày 18/9/1919 tại làng Nà Nghiềng, xã Sóc Hà, huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng. Là thiếu niên nhanh nhẹn, thông minh; xuất thân trong một gia đình có truyền thống yêu nước của quê hương cách mạng tỉnh Cao Bằng, đồng chí Đàm Minh Viễn đã sớm giác ngộ lý tưởng cách mạng và theo anh trai Đàm Văn Lý tham gia phong trào yêu nước từ năm 1930, khi mới 11 tuổi.
Vào cuối năm 1940, khi thực dân Pháp và tay sai ra sức khủng bố phong trào cách mạng của quần chúng Nhân dân, đồng chí Đàm Minh Viễn và một số đồng chí cán bộ khác lánh sang Tịnh Tây (Trung Quốc), sau đó đồng chí cùng Lê Quảng Ba (Tư lệnh đầu tiên của một trong bốn đoàn quân đầu tiên của Quân đội nhân dân nhân Việt Nam - Đại đoàn 316) về dự lớp huấn luyện cách mạng ở Nặm Quang do Bác Hồ và các đồng chí Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp, Phùng Chí Kiên trực tiếp giảng dạy. Sau khi tiếp thu những lý tưởng cách mạng từ lớp huấn luyện của Bác Hồ, đến năm 1941, đồng chí vào làm việc trong hang Cốc Bó và được giao nhiệm vụ tuyên truyền, giác ngộ cách mạng cho thanh niên khu vực Pác Bó và làng Nà Mạ, xã Trường Hà, huyện Hà Quảng.
Theo Chỉ thị của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, ngày 20/4/1941, tại vùng Nà Mạ - Pài Cốc, Chi đoàn Thanh niên Cứu quốc đầu tiên ra đời do đồng chí Đàm Minh Viễn làm Bí thư, đồng thời có nhiệm vụ tuyên truyền thành lập Đoàn Thanh niên Cứu quốc trên cả nước. Ngày 15/5/1941, dưới chân núi Thoong Mạ, thôn Nà Mạ, xã Trường Hà, huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng đồng chí Đàm Minh Viễn trực tiếp tổ chức thành lập Hội Nhi đồng cứu quốc đầu tiên gồm 05 thành viên: Nông Văn Dền (bí danh Kim Đồng), Nông Văn Thàn (bí danh Cao Sơn), Lý Văn Tinh (bí danh Thanh Minh), Lý Thị Nì (bí danh Thuỷ Tiên), Lý Thị Xậu (bí danh Thanh Thuỷ). Kim Đồng được bầu làm Đội trưởng. Các đội viên đầu tiên được đồng chí Đàm Minh Viễn trực tiếp dạy văn hóa, dạy chữ, dạy các em biết lẽ phải, biết “làm cách mạng”. Từ khi thành lập đến ngày nay, ngày 15/5 hàng năm đã trở thành Ngày kỷ niệm thành lập Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh.
Ngày 22/11/1942, tại Đại hội đại biểu Việt Minh toàn tỉnh lần thứ I, đồng chí Đàm Minh Viễn được bầu phụ trách Hội Thanh niên Cứu quốc tỉnh - Bí thư đầu tiên của Tỉnh Đoàn thanh niên Cao Bằng. Ngay sau đó, đồng chí đã chỉ đạo tổ chức thành công Đại hội học sinh (còn gọi là Đại hội “Mầm non văn hóa”) vào tháng 01/1943. Những năm 1942 - 1943, đồng chí tham gia cuộc “Nam tiến” lần thứ nhất và được giao nhiệm vụ chỉ huy đội quân du kích, tổ chức mở đường “Đông tiến” từ Cao Bằng xuống Lạng Sơn.
Tháng 9/1945, ngay sau khi cuộc kháng chiến của Nhân dân ta ở Nam Bộ bùng nổ, đồng chí Đàm Minh Viễn chỉ huy một đội quân Nam tiến để chi viện cho đồng bào Nam Bộ, rồi dẫn đoàn phái Bộ Tổng tư lệnh đi thị sát lãnh đạo, động viên cán bộ, chiến sĩ tại các chiến trường Tây Nguyên Nam Bộ và Nam Trung Bộ. Ngày 10/12/1945, Uỷ ban Kháng chiến miền Nam được thành lập, đồng chí được bầu làm Chủ nhiệm Tham mưu và được giao trực tiếp chỉ huy một đơn vị bộ đội cấp Trung đoàn.
Năm 1946, đồng chí và Ban Chỉ huy Đoàn 23 tổ chức lập phòng tuyến mặt trận Gia Lai. Trong một trận chiến ác liệt tại xã Yatum, huyện Đức Cơ, tỉnh Gia Lai, gần biên giới Cam-pu-chia, đồng chí Đàm Minh Viễn đã chiến đấu hết mình và anh dũng hi sinh khi mới 27 tuổi. Đồng chí đã được Đảng và Nhà nước truy tặng phần thưởng cao quý. Đặc biệt, ngày 25/9/1959, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký truy tặng Huân chương Chiến thắng hạng nhất cho 05 liệt sĩ trong đó có ghi “Đàm Minh Viễn, Tư lệnh Phó Uỷ ban Kháng chiến miền Nam Liên khu V”.
Tọa đàm khoa học Kỷ niệm 100 năm Ngày sinh đồng chí Đàm Minh Viễn (1919 - 2019) - người phụ trách Đội đầu tiên,
tấm gương sáng của thế hệ trẻ Việt Nam
Ghi nhớ công lao của đồng chí, năm 2019, Tỉnh Đoàn Cao Bằng đã phối hợp với Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tổ chức Tọa đàm khoa học kỷ niệm “100 năm Ngày sinh đồng chí Đàm Minh Viễn - Người phụ trách Đội đầu tiên, tấm gương sáng của thế hệ trẻ Việt Nam”. Qua đó, tiếp tục khẳng định những cống hiến to lớn của đồng chí Đàm Minh Viễn - người cán bộ đoàn xuất sắc đối với Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh và phong trào cách mạng Việt Nam.
Nguyện học tập và làm theo tấm gương của đồng chí Đàm Minh Viễn, lớp lớp thanh thiếu nhi cả nước nói chung và thanh thiếu nhi tỉnh Cao Bằng nói riêng đã và đang không ngừng phấn đấu, thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng, nâng cao phẩm chất chính trị; tích cực lao động, học tập và sáng tạo, gắn với học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh bằng những việc làm thiết thực, xung kích, tình nguyện vì cộng đồng; sẵn sàng nhận nhiệm vụ, vượt qua khó khăn, thách thức, phấn đấu trở thành lớp thanh niên thế hệ mới có “Tâm trong - Trí sáng - Hoài bão lớn”, góp sức cùng toàn Đảng bộ và Nhân dân các dân tộc toàn tỉnh xây dựng quê hương Cao Bằng ngày càng giàu đẹp, văn minh.
Nông Thị Nhung
Phó Bí thư Tỉnh Đoàn,
Chủ tịch Hội đồng Đội tỉnh Cao Bằng